انسان در همه امور محتاج خداوند است و برای برآورده شدن حاجت نباید متکی به وسایل و وسایط عادی و ظاهری باشد. هر چه هست از خداست، هر چند خداوند نعمتهای خود را با واسطه به بندگان میرساند.
در حدیث قدسی آمده است، خداوند به موسی فرمود: هر چه را که احتیاج داری از من بخواه حتی علف گوسفند و نمک طعامت را. امّا بهتر است وقتی بنده محتاج در مقابل خداوندی بینیاز میایستد و از او درخواست میکند، نعمتهای بزرگ و ارزشمند بخواهد چرا که برای خداوند، اعطای نعمت هیچ زحمتی ندارد و کوچک و بزرگ آن نزد خداوند مساوی است.
در اینجا با توجه به روش معصومین ـ علیهم السّلام ـ به چند نمونه اشاره میکنیم:
۱. دعا برای والدین
پدر و مادر واسطه به وجود آمدن انسان هستند و همچنین بیشترین زحمات هر شخصی برعهده والدین اوست، لذا در اسلام احترام و نیکی به آنها بسیار مورد تأکید قرار گرفته است، چنان که در آیات مختلف قرآن، بعد از امر به عبادت خدا و شریک قرار ندادن برای او، امر به احسان به والدین شده است؛ و از آنجا که انسان هر چه به والدین خود خدمت کند، از عهده سپاس از زحمات آنان بر نمیآید.
یکی از راههای جبران زحمات، دعای خیر در حق آنان است. چنان که حضرت ابراهیم و نوح ـ علیهم السّلام ـ برای والدین خود طلب مغفرت میکنند؛ و امام سجاد ـ علیه السّلام ـ در صحیفه سجادیه دعایی مخصوص در حق والدین دارد.
۲. طلب خیر برای دیگران
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ میفرمایند: وقتی دعا میکنید برای عموم مردم دعا کنید که باعث اجابت دعاست. خداوند نه از برآوردن حاجات ناتوان است و نه در اعطای آن بخل میورزد؛ پس اگر کسی برای دیگران خیر بخواهد، خداوند به خاطر خیرخواهی او برای دیگران، حاجت او را برآورده میکند.
۳. داشتن فرزند صالح
یکی از سعادتهای هر پدر و مادری، داشتن فرزند صالح است که باعث سربلندی آنان در دنیا و آخرت میشود، به همین سبب ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ از خداوند درخواست فرزند صالح و مؤمن میکردند. حضرت زکریا ـ علیه السّلام ـ از خداوند طلب فرزند پاک و طیب میکند. حضرت ابراهیم ـ علیه السّلام ـ بعد از حمد و ستایش خدا، برای داشتن فرزند، از خداوند میخواهد فرزندانش را از نمازگزاران قرار دهد.
۴. سلامتی و ظهور امام زمان (عج)
وقتی امام زمان (عج) ظهور کند، هرگونه ظلمی برچیده میشود، و عدل سراسر زمین را فرا میگیرد، عقلها کامل میشود و هیچ کس به دنبال گناه نمیرود، برکت بر بندگان به سبب اعمال خیر و گناه نکردن نازل میشود و فقر ریشهکن میگردد و حتی مردم برای انجام عمل خیر به دنبال فقیر میگردند، ولی کسی را نمییابند. چه آرزویی بزرگتر از زندگی کردن در چنین اجتماعی که سعادت دنیا و آخرت همه در آن است و چه سعادتی بالاتر از اینکه انسان در حکومت امام زمان (عج) زندگی کند؛ لذا دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهورشان از بزرگترین دعاهاست که حقیقتاً خواستة قلبی همة شیعیان است. به سبب عظمت حکومت دل جهانی آن حضرت، حتی ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ نیز برای سلامتی و ظهور ایشان دعا میکردند. امام رضا ـ علیه السّلام ـ برای سلامتی حضرت صاحب الامر دعایی را میخواندند و به مردم نیز سفارش میکردند، برای سلامتی آن حضرت دائماً این دعا را بخوانند و امام زمان (عج) در عصر غیبت صغری در نامهای به یکی از اصحاب خود میفرمایند: برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید چرا که آن فرج خود شما خواهد بود.
۵. بهترین بنده بودن
کمال هر انسان در بندگی خداوند است. چنان که در قرآن کریم آمده است: ما جن و انس را فقط برای عبادت و بندگی خود آفریدیم. از آنجا که رسیدن به کمال بندگی مستلزم ترک هواها و خواهشهای نفسانی است، لذا در راه رسیدن به آن باید از خداوند درخواست کمک و یاری کرد. چنان که امام سجاد ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: خدایا مرا به کاملترین درجه ایمان برسان؛ و حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در دعای کمیل میفرماید: خدایا مرا از بهترین بندگان خود قرار ده.
۶. حفظ اسلام
اسلام ناب از بزرگترین نعمتهای الهی است که به بشر ارزانی شده است. دینی است جامع برای تمام ابعاد زندگی انسان، هم راهکارهای خوشبختی انسان در دنیا را بیان میکند، و هم برنامههای سعادت در آخرت را، عمل به دستورات آن هم آرامش روانی فرد را تأمین میکند و هم باعث آسایش و امنیت اجتماع میشود.
ارزش این نعمت الهی به حدی است که برای پایدار ماندن آن هزاران و بلکه میلیونها نفر جان خود را از دست دادهاند و معصومین ـ علیهم السّلام ـ به عنوان بزرگترین افراد بشریت، به خاطر بقای اسلام خونشان بر زمین ریخته شده است؛ لذا دعا برای حفظ این مکتب الهی از مهمترین وظایف هر مسلمان است.
۷. عافیت و عاقبت به خیری
از بزرگترین نعمتهای الهی سلامتی و عافیت است: سلامتی دین و بدن، دنیا و آخرت. هر چند خداوند بدون درخواست به بندگان خود سلامتی میدهد، امّا باید با دعا کردن هم عافیت دین و آخرت خود را بخواهد و هم باعث بقای آن تا آخر عمر باشند، تا مبادا در طول زندگی این عافیت از بین برود و عاقبت انسان با بیدینی و ذلت دنیا و آخرت همراه باشد. امام سجاد ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: خدایا طعم عافیت را تا آخر عمر به من بچشان؛ و در دعایی که به دعای عافیت و شکر معروف است، میفرمایند: خدایا بین من و عافیت در دنیا و آخرت جدایی مینداز.
۸. طلب توبه و محو آثار گناه
معصیت علاوه بر عذاب اخروی، آثار سوئی نیز در همین دنیا دارد که باعث میشود انسان هر چه بیشتر از معنویات دور باشد و توفیق اطاعت از او سلب شود. برای همین درخواست از بین رفتن آثار گناهان گذشته بر توفیق عبادت بیشتر در آینده، از دعاهای پراهمیت است. امام سجاد در دعایی آموزنده برای شیعیان، میفرمایند: «خدایا، مرا از پلیدیهای گذشته پاک کن و آثار سوء آنها را نیز از بین ببر.»
۹. طلب رزق حلال
قرآن کریم در موارد متعددی امر به خوردن روزی حلال کرده است. در آیه ۱۶۸ سوره بقره میفرماید: یا ایها الناس کلوا فی الارض حلالاً طیبا و لاتتبعوا خطوات الشیطان إنّه لکم عدوٌّ مبین. تأکید قرآن به این دلیل است که غذای جسم در نفس و روح انسان تأثیر مستقیم دارد، لذا ائمة معصومین در موارد بسیاری از خداوند درخواست رزق حلال و طیب میکردند، چنان که امام باقر ـ علیه السّلام ـ در دعای سمات میفرمایند: «خدایا، روزی حلالت را بر من زیاد کن»؛ و امام صادق ـ علیه السّلام ـ میفرمایند: «خدایا، بر من و خانوادهام از برکت آسمانها و زمین روزی پاک و حلال فراوان نازل کن تا به واسطة آن از بندگانت بینیاز شوم.
۱۰. طلب علم
خداوند در قرآن کریم به پیامبر خود امر به دعا میکند و میفرماید: «بگو؛ پروردگارا علم مرا زیاد کن.» و حضرت سجاد ـ علیه السّلام ـ هر شب در ضمن دعاهای خود میفرمودند: «خداوندا به من عقل کامل، قلب پاک و علم فراوان عطا فرما.»
در پایان اشاره به این نکته لازم است که با توجه به توصیهها و سنت معصومین ـ علیهم السّلام ـ، بر حسب فقر و نیاز ما به خداوند متعال در تمام امور مادی و معنوی، کلی و جزئی و در تمامی لحظات، تمامی نیازها و حاجاتمان را از حقتعالی بخواهیم و بس، و در این صورت است که زندگی ما نورانی و متبرک و الهی میگردد. در این راستا با توجه به اختصار نوشتار، به مواردی از این دعاها اشاره شد. «اللهم وفقنا لما تحب و ترضی».
منبع: ایرنا
