قضاوت‌هایی که در جامعه نسبت به افراد صورت می‌گیرد گاهی سبب بروز مشکلات روانی و آسیب‌های جسمی می‌شود که جبران آنها ممکن است به سادگی میسر نباشد. از جمله این قضاوت‌ها، پیش‌داوری درباره ظاهر افراد است که بر مبنای آن به آنها امتیاز تعلق می‌گیرد. به بیان دیگر افراد دارای تناسب اندام و ظاهر متناسب با سلیقه جامعه می‌توانند در نگاه دیگران مثبت‌تر جلوه کنند و از اقبال و توجه بیشتری برخوردار باشند و حتی در موقعیت‌هایی مثل ازدواج و کاریابی شانس بیشتری کسب کنند. بر این اساس افرادی که با استاندارد ظاهری مورد پذیرش اکثریت فاصله داشته باشند، یا باید با عدم مقبولیت کنار بیایند و یا تلاش کنند خود را به الگوی مورد قبول جامعه خود نزدیک کنند. همین مسأله بسیاری از افراد دارای اضافه وزن را به سمت انجام عمل‌های گوناگون لاغری سوق می‌دهد که متأسفانه همه‌شان با موفقیت همراه نیستند و ممکن است آسیب‌های جدی به ارگان‌های بدن فرد وارد کند و حتی منجر به مرگ او شود؛ مرگی که گاهی حاصل نگاه منفی جامعه به افراد چاق است.
علاوه بر آثار جسمی، نگاه‌های تحقیرآمیزی که در جامعه و نیز شبکه‌های اجتماعی در مورد افراد چاق وجود دارد، تاثیرات نامطلوبی را بر سلامت روان آنها به جای می‌گذارد و سبب افسردگی و اضطراب در این افراد می‌شود و عزت نفس آنها را هدف قرار می‌دهد. این شرایط گاهی افراد دارای اضافه وزن را به سمت موقعیتی بغرنج سوق می‌دهد که ممکن است جنبه‌های افراطی گریز از چاقی به خود بگیرد.
اختلالی به نام چاقی هراسی
اختلال چاقی هراسی یا “پوکرسکوفوبیا” از همین گونه احساسات منفی درباره چاقی نشأت می‌گیرد. چاقی هراسی درواقع یک ترس شدید از افزایش وزن است که افراد را به سمت افراط در کم‌خوری، گرسنگی، ورزش بیش از حد یا اجتناب از فعالیت‌های مرتبط با غذا سوق می‌دهد. افراد مبتلا به چاقی هراسی خود را بیش از حد مورد انتقاد قرار می‌دهند و زمان و پول زیادی را صرف تلاش‌هایی برای لاغرتر به نظر رسیدن می‌کنند که از جمله کار‌هایی که در این رابطه انجام می‌دهند انجام جراحی‌های لاغری است. جالب است بدانید افراد مبتلا به چاقی هراسی ممکن است دچار کمبود وزن یا سوء تغذیه شوند، اما ترس همچنان آنها را نسبت به احتمال افزایش وزن دچار وسواس می‌کند. او ممکن است درک کند که ترس غیرمنطقی است، اما قادر به کنترل آن نباشد.
به سختی می‌توان گفت که چه تعداد از افراد دارای فوبیای خاصی همچون چاقی هراسی هستند چرا که بسیاری از افراد ممکن است با وجود داشتن این ترس، قادر به تشخیص آن نباشند، اما چیزی که مسلم است این است که نگاه اجتماعی نقش مهمی در بروز این اختلال دارد.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، در کشور‌های پیشرفته، بین چاقی و وضعیت اقتصادی اجتماعی رابطه‌ای معکوس وجود دارد. بر این اساس افراد چاق بیشتر از دیگران با موانع اقتصادی-اجتماعی مواجه هستند.
چاقی چیست؟
سازمان بهداشت جهانی، چاقی را یک بیماری پیچیده مزمن عنوان می‌کند که با رسوبات بیش از حد چربی تعریف می‌شود که می‌تواند سلامت را مختل کند. چاقی می‌تواند منجر به افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی شود، همچنین می‌تواند بر سلامت استخوان و تولید مثل تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. چاقی بر کیفیت زندگی مانند خواب یا حرکت نیز تأثیر می‌گذارد.
بر اساس مطالعات جهانی که در رابطه با چاقی صورت گرفته، دلیل چاقی در سطح فردی می‌تواند ترکیبی از دریافت کالری غذایی بیش از اندازه و کمبود فعالیت بدنی باشد. همچنین دلایل ژنتیکی، پزشکی و یا بیماری روانی از جمله دیگر دلایل چاقی عنوان می‌شوند. در سطح اجتماعی نیز، در دسترس بودن انواع غذا‌های خوش طعم، وابستگی به خودرو و خطوط تولید ماشینی، از جمله مهم‌ترین دلایل چاقی عنوان شده اند.
بر اساس جدیدترین آمار سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۲۲، ۲.۵ میلیارد بزرگسال بالای ۱۸ سال در جهان دارای اضافه وزن بودند که نسبت به سه دهه قبل از آن رشد دو برابری را نشان می‌دهد.
در ایران نیز طبق گفته دکتر علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی بیش از ۷۰ درصد افراد جامعه، چاق هستند و ۴.۵ درصد افراد چاقی مفرط دارند. (فارس، یک آذر ۱۴۰۲)
شرم از چاقی
درباره مضرات چاقی زیاد خوانده و شنیده‌ایم، اما آنچه گاهی با عنوان چاقی از آن یاد می‌شود بیشتر جنبه ظاهری آن را مورد قضاوت قرار می‌دهد. این قضاوت سبب می‌شود افراد چاق نسبت به بدن خود احساس خجالت داشته باشند. حتی برخی از این افراد لزوما دارای اضافه وزن نیز محسوب نمی‌شوند و تنها فرم بدن آنها به گونه‌ای است که در دسته افراد چاق یا بهتر است بگوییم غیر لاغر قرار می‌گیرند، اما به هرحال ممکن است دچار این شرمساری شوند.
بر اساس مطلبی که در نشریه اخبار پزشکی medical news today) در اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شده، شرمساری چاقی عملی است که باعث می‌شود فرد در مورد شکل یا اندازه بدن خود احساس شرم، حقارت، اضطراب یا گناه کند. ایجاد این شرمساری انگیزه‌ای برای کاهش وزن در افراد ایجاد نمی‌کند بلکه آسیب‌های قابل توجهی برای او به همراه دارد.
بر این اساس هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد شرمساری افراد به دلیل وزن آنها اثرات مثبتی دارد و این نوعی قلدری و تبعیض به حساب می‌آید و می‌تواند افراد را از انجام اقداماتی مانند ورزش کردن یا مراقبت‌های پزشکی که می‌تواند برای سلامتی مفید باشد، به دلیل ترس از قضاوت دیگران منصرف کند.
برخی افراد بر این باورند که اشاره کردن به وزن افراد باعث ایجاد انگیزه برای تغییر آن می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد که برعکس این موضوع صادق است. بررسی که در این رابطه در سال ۲۰۲۳ انجام شده نشان می‌دهد که انگ اضافه وزن منجر به استرس و در نتیجه سطوح بالای کورتیزول می‌شود که می‌تواند باعث افزایش اشتها، افزایش وزن و نیز کاهش حساسیت به انسولین شود.
بر اساس پژوهش دیگری که درباره شرم از چاقی صورت گرفته و نتایج آن در ژانویه ۲۰۱۷ در مجله کتابخانه ملی پزشکی منتشر شده است، چاقی یک انگ در جوامع محسوب می‌شود و شرم از چاقی و انتقاد از خود ممکن است بر رفتار‌های مدیریت وزن تأثیر بگذارد. بر اساس نتایج این مطالعه احساس بی کفایتی و مقایسه‌های اجتماعی نامطلوب در مطالعه شوندگان با عدم بازداری بیشتر و حساسیت به گرسنگی همراه بود. در واقع افراد دارای شرم از چاقی بیشتر به سمت خوردن بی رویه تمایل پیدا می‌کردند و در مدیریت وزن خود ناموفق‌تر بودند.
بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که ایجاد احساس شرمساری در افراد چاق نه تنها کمکی به کاهش وزن آنها از راه‌های معقول نمی‌کند بلکه بیشتر آنها را به سمت چاق‌تر شدن سوق می‌دهد. در این شرایط افراد چاق که از روش‌های مرسوم مثل تغییر سبک زندگی، سالم خوری و ورزش ناامید شده‌اند، گاهی به عمل‌های جراحی لاغری تن می‌دهند که می‌تواند خطراتی را برای آنها در پی داشته باشد. در همین رابطه مرگ رضا داوود نژاد بازیگر جوان کشور نیز به علت انجام عمل اسلیو روده برای لاغری و از دست دادن بخشی از کبد به دلیل آن عنوان شده است؛ اتفاقی غم انگیز که قطعا قربانیان دیگری نیز داشته و می‌تواند باز هم قربانی بگیرد. تا زمانی که معیار‌های زیبایی انسانی لاغر شبیه تبلیغات رسانه‌های غربی در نظر گرفته می‌شود، انگ اجتماعی چاقی نیز سبب آسیب به جسم و روان‌های زیادی خواهد شد.
منبع: نورنیوز
