حسین سلاح ورزی رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی بپزنپز در خصوص مواضع اخیر سعید جلیلی نامزد ریاست‌جمهوری پیرامون برنامه‌های توسعه‌ای و بهبود شرایط اقتصادی کشور گفت: اگر بخواهیم به حاصل کار جلیلی و کارنامه وی در زمان تصدی دبیری شورای‌عالی امنیت ملی اشاره کنیم، باید توجه داشت که هنر ایشان از بین بردن و تبدیل کردن رویکرد تعامل محور به رویکرد تعارض محور بود.
سلاح ورزی افزود: جلیلی حدود شش سال دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و عمدتاً متولی مذاکرات هسته‌ای و مسئول پرونده هسته‌ای بود. ولی هرچقدر که بررسی می‌کنیم، نمی‌توانیم متوجه شویم که عملکرد وی در این جایگاه، چه منفعت و سودی برای کشور و مردم به همراه داشته است؟ مشهور است که نتیجه مذاکرات ایشان در هر جلسه‌ای، نهایتاً این بوده که به توافق برسند که جلسه دیگری هم برگزار شود.
وی تاکید کرد: در تمام مدتی که وی مسئول پرونده هسته‌ای بود، متأسفانه تحریم‌ها علیه ایران، به لحاظ تعداد و گستردگی بسیار افزایش پیدا کرد. تحریم‌های مستقیم علیه ایران از حدود ۵۰ مورد، به ۱۰ برابر افزایش یافت. این در حالی است که تا قبل از آن، عمده تحریم‌ها مربوط به ایالات متحده آمریکا بود، اما نحوه مذاکره و رویکرد تعارض محوری جلیلی، باعث شد تا تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا هم اضافه شود. روندی که تا مرز رفتن ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل هم پیشروی کرد.
رئیس سابق اتاق ایران یادآور شد: دو سال از مدت مسئولیت جلیلی، مصادف شد با ایامی که متأسفانه ترور‌های متعدد دانشمندان هسته‌ای اتفاق افتاد و تعداد زیادی از بهترین نخبگان و دانشمندان ایرانی را از دست دادیم و متأسفانه هیچ موفقیتی در خصوص پیداکردن سرنخ و عوامل این جنایت‌ها به دست نیامد.
رئیس سازمان ملی کارآفرینی تأکید کرد: به‌عنوان یک شهروند هرچقدر جستجو می‌کنم، هیچ نشانه‌ای از موفقیت قابل‌اتکا، نوآوری و یا یک موضوع خوشحال‌کننده در زمان مسئولیت وی در حوزه امنیتی پیدا نکردم.
سلاح ورزی با بیان اینکه عمده‌ترین آسیبی که نحوه مدیریت جلیلی به اقتصاد ایران وارد کرد، افزایش قابل‌توجه تحریم‌ها و پیچیدگی تحریم‌های جدید بود؛ افزود: همچنین خارج‌شدن تحریم‌ها از دایره ایالات متحده امریکا و افزوده‌شدن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا در زمان مدیریت جلیلی رقم خورد.
به گفته وی، این تحریم‌ها عملاً باعث شد تا دو بخش اقتصاد ایران هدف قرار گیرد؛ یک بخش نفت و گاز و پتروشیمی و بخش دیگر سیستم بانکی و مبادلات پولی و مالی بود. عملاً با تحریم‌های گسترده نفتی، ازیک‌طرف درآمد ایران از محل فروش نفت به شدت کاهش پیدا کرد و در سمت دیگر، امکان سرمایه‌گذاری و توسعه در نفت و گاز ایران از بین رفت. این امر باعث شده تا امروز به دنبال تدابیر آقای جلیلی و همکارانشان، نه تنها توسعه‌ای از محل استخراج و فروش نفت نداشته باشیم (درحالی‌که سومین ذخایر نفتی دنیا را در اختیار داریم) بلکه هنوز بعدازاین همه‌سال، نتوانستیم به میزان استخراج قبل از انقلاب برگردیم و دست پیدا کنیم.
وی افزود: نکته بعدی؛ تحریم‌های گسترده مربوط به جلوگیری از صادرات و سرمایه‌گذاری در نفت بود که باعث شد تا عملاً از یک سو به خاطر کاهش تولید نفت در سال‌های تحریم و نبود امکانات انبارداری نفت، تولید را کاهش دهیم و این کاهش تولید، آسیب جدی به ذخایر و مخازن نفتی ما وارد کرد و عملاً خیلی از این‌ها امکان برگشت ندارند. این در حالی بود که سرمایه‌گذاری مؤثری هم صورت نگرفت. همچنین بخش عمده‌ای از شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی و شرکت‌های نفتی و نیرو‌های انسانی آن‌ها، یا از کار ناامید و یا بیکار شده‌اند و از کشور مهاجرت کرده‌اند.
به گفته وی مورد بعدی تحریم‌های گسترده بانکی و مالی بود؛ به‌ویژه تحریم‌های مرتبط با عدم امکان استفاده ایران از پیام‌رسان‌های مالی مثل سوئیفت و یا موضوعات عدم امکان تراکنش‌های بانکی مبتنی بر دلار که باعث شد تا هیچ مسیری برای مبادله با سایر کشور‌های دنیا نداشته باشیم. اساساً این تحریم‌های مالی و بانکی، به‌عنوان تضمین‌کننده بقیه تحریم‌های مدنظرشان عمل کرد و بیشترین آسیب اقتصادی را از این محل دیده‌ایم.
سلاح ورزی تاکید کرد: در این میان باید توجه داشت که فقط بخش نفت و گاز و صنعت مالی کشور آسیب ندید، بلکه مجموعه تحریم‌هایی که در زمان جلیلی علیه کشور ایجاد شد، مثل تحریم‌های مرتبط با کشتی‌ها و پهلوگیری کشتی‌های ایرانی در سایر بنادر، تحریم‌های مربوط به بیمه اتکایی، تحریم‌های مربوط به‌ضرورت شناسایی و افشای طرفین قرارداد و ذی‌نفع نهایی هر معامله، عملاً باعث شده تا تقریباً در هیچ حوزه دیگری، به‌رغم تمایل برخی فعالان تجاری خارجی، بازهم امکان تبادل تجاری با ایران وجود نداشته باشد. حتی درصورتی‌که این امکان هم در برخی موارد فراهم شود، در گام بعدی امکان تسویه‌حساب و پرداخت وجود ندارد. به‌عنوان نمونه، بخش کشاورزی و بخش صنعت ما کاملاً آسیب‌دیده به‌گونه‌ای که خودروسازی ما تقریباً فلج شده است.
وی ادامه داد: برخلاف ادعای جلیلی در خصوص گسترش و توسعه تجاری با ۲۰۰ کشور، معتقدم به دلیل تحریم‌ها و ضعف وی و همفکرانشان در مذاکرات هسته‌ای در زمان تصدی در شورای عالی امنیت ملی و افزایش تحریم‌ها و به رغم اینکه برجام مسیری را بازکرد، اما با آمدن ترامپ، تحریم‌ها دوباره بازگشت و در حال حاضر و در عمل تنها سه تا چهار کشور هستند که با آن‌ها تبادلات بسیار سخت داریم.
به گفته وی به بیان دقیق‌تر؛ در واقعیت تبادلات تجاری، کشورمان از دو سمت با زیان مواجه است و عمده روش مبادلات شبیه دوران پارینه‌سنگی است. یعنی به روش تهاتر و کالا به کالاست که از چند جهت به اقتصاد کشور زیان وارد می‌کند؛ اولاً مجبوریم که نفت را صرفاً به چند کشور از جمله چین با منابع محدود با تخفیف قابل‌توجه بفروشیم، دوم اینکه پول‌های حاصل از فروش نفت را نمی‌توانیم برای استفاده در کشور برگردانیم و باید در بانک‌های این کشورها، بلوکه کنیم و بعداً حدود ۸۰ درصد را به‌صورت فاینانس بتوانیم به‌صورت خدمات یا کالا از چینی‌ها دریافت کنیم. سوم اینکه، چون نیازمند هستیم و راه دیگری نداریم، اکثر این کشورها، کالا و خدمات را به قیمت بالاتری به ما می‌فروشند.
سلاح ورزی در واکنش به صحبت‌های جلیلی مبنی بر برنامه توسعه تجاری و ارتباط با ۲۰۰ کشور دنیا نیز اظهار داشت: جلیلی گفته است، با روشی که ما ارائه دادیم، فروش نفت زیاد شد و با روشی که داریم، می‌توان با ۲۰۰ کشور مبادله تجاری داشت، خب می‌دانیم که این‌ها صحبت‌ها واقعی و درستی نیستند. اولا افزایش فروش نفت حاصل یک سری عوامل دیگری بود که قبل از شروع دولت سیزدهم، این روند صعودی شروع شد و دلایل مختلفی هم داشت. یکی اینکه کرونا تمام شده بود و نیاز به انرژی در بازار‌ها همچون چین افزایش یافته بود و از سوی دیکر در آمریکا تورم افزایش پیدا کرده بود و تمایل داشت که عرضه نفت آمریکا بیشتر شود و سخت گیری در موضوع تحریم را کاهش داد. از سوی دیگر جنگ اوکراین شروع شد و مساله تبادلات انرژی در دنیا را تحت تاثیر قرار داد.
ثانیاً؛ دولت سیزدهم هم به‌خصوص در سال گذشته مذاکراتی را شروع و زندانی‌های آمریکایی را آزاد کرد و تنش با کشور‌های منطقه مثل عربستان را هم کاهش داد؛ همه این‌ها منجر به این شد که نفت با قیمت پایین و تخفیف سخاوتمندانه را قدری بیشتر بتوانیم بفروشیم و بگوییم صادرات نفت افزایش داشته است!
رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود افزود: دررابطه‌با ادعای این نامزد ریاست‌جمهوری در خصوص گسترش ارتباط با کشورها باید توجه داشت که در حال حاضر نه تنها با کشور‌های دوردست و متعدد نمی‌توانیم کار کنیم، حتی با کشور‌هایی نظیر قطر، عراق و کره که به‌صورت سنتی در منطقه مودت و دوستی و ارتباط داشتیم هم نمی‌توانیم تعامل مؤثر تجاری رقم بزنیم. به‌گونه‌ای که پولی که سال‌هاست در عراق داریم و حتی پول حاصل از صادرات برق به عراق، غیرقابل‌استفاده است و اجازه بهره‌مندی از این منابع ارزی را نمی‌دهند یا منابعی را که در کره جنوبی داشتیم و با سروصدا و تبلیغات زیاد در قبال آزادسازی زندانیان آمریکا به قطر منتقل شد و قرار شد که با یک ضرر و زیانی ناشی از واحد پولی، دریافت کنیم؛ اما عملاً از چند میلیارد یورو منتقل شده از کره به قطر هم نتوانستیم استفاده کنیم.
