طی سال‌های گذشته شاهد بودیم که انواع مختلف رژیم معرفی شدند و بسیاری از آنها برای اهداف مختلفی استفاده می‌شدند. یکی از این رژیم‌ها، رژیم سم زدایی نام دارد که در چند سال گذشته محبوبیت زیادی پیدا کرده است. با اینکه قرن‌ها در مورد مفهوم سموم زدایی صحبت شده است، اما این مدل رژیم توانسته روش‌های رایج و قدیمی برای خارج کردن سم از بدن مانند نوشیدن برخی دمنوش‌های خاص، مصرف مکمل‌های گیاهی یا مصرف محصولات سم زدایی با فرمول خاص را تحت تاثیر قرار دهد و مسیری جدید برای رسیدن سلامت و تندرستی خلق کند.
اما با این حال، شواهد علمی در مورد اینکه رژیم سم زدایی چیست و چقدر ممکن است موثر باشد، وجود ندارد. اغلب گفته می‌شود که این نوع رژیم باعث بهبود سلامت روده و کاهش وزن، افزایش انرژی، کمک به آرامش ذهنی و افزایش جذب مواد مغذی می‌شود.
رژیم سم زدایی چیست؟
رژیم سم زدایی رژیم کوتاه‌مدتی است که برای حذف سموم از بدن شما طراحی شده است. رژیم سم زدایی معمولا شامل یک دوره فستینگ و به دنبال آن یک رژیم غذایی سخت است که شامل مصرف میوه، سبزیجات، آب میوه و آب می‌شود. اما گاهی اوقات، رژیم سم زدایی شامل مصرف برخی گیاهان، چای، مکمل‌ها و پاکسازی روده یا تنقیه نیز می‌شود.
بسیاری ادعا می‌کنند که رژیم سم زدایی و دیتاکس می‌توانند منجر به موارد زیر شوند:
- با فستینگ در این رژیم، به اندام‌های بدن خود استراحت می‌دهید.
- کبد خود را برای دفع سموم تحریک می‌کنید.
- دفع سموم از طریق مدفوع، ادرار و عرق بیشتر می‌شود.
- گردش خون بهبود پیدا می‌کند.
- مواد مغذی سالم برای بدن را تامین می‌کنید.
با توجه به اینکه این روزها بدن بسیاری از ما در معرض مواد شیمیایی سمی است و در بیشتر مواقع مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنیم، به همین دلیل بسیاری از متخصصان رژیم سم زدایی و دیتاکس را برای خلاص شدن از این مواد مضر توصیه می‌کنند. این آلاینده‌ها و مواد مضر شامل مواد شیمیایی مصنوعی، فلزات سنگین و سایر ترکیبات مضر می‌شوند.
علاوه بر این، بسیاری ادعا می‌کنند که این مدل رژیم‌های غذایی برای رفع برخی مشکلات سلامتی از جمله چاقی، مشکلات گوارشی، بیماری‌های خودایمنی، التهاب، آلرژی، نفخ و خستگی مزمن مفید هستند و می‌توانند در این موارد به شما کمک کنند. اما با این حال، تحقیقات انسانی در مورد رژیم سم زدایی وجود ندارد و تعداد مطالعات در این مورد انگشت‌شمار است و همین موارد نیز ناقص هستند.
رایج‌ترین روش‌های سم زدایی کدام‌اند؟
راه‌های زیادی برای اجرای رژیم سم زدایی در بدن وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به یک روز روزه کامل و همچنین اعمال برخی تغییرات در برنامه غذایی اشاره کرد. اما اکثر رژیم‌های سم زدایی حداقل یکی از موارد زیر را شامل می‌شوند:
- ۱ تا ۳ روزه گرفتن.
- نوشیدن آب میوه و سبزیجات تازه، اسموتی، آب و چای.
- نوشیدن مایعات خاص مانند آب نمک یا آب لیمو.
- حذف غذاهای حاوی فلزات سنگین، آلاینده‌ها و آلرژن‌ها از برنامه غذایی.
- مصرف مکمل‌ها یا گیاهان دارویی.
- اجتناب از خوردن تمام غذاهای آلرژی‌زا و بعد، برگرداندن آرام آنها به برنامه غذایی.
- استفاده از ملین‌ها، پاک کننده‌های روده بزرگ یا تنقیه.
- ورزش منظم.
- خودداری از مصرف الکل، قهوه، سیگار و شکر تصفیه‌شده.
البته باید به این نکته اشاره کرد که انواع مختلف رژیم سم زدایی از نظر شدت و مدت متفاوت هستند، اما ممکن است یک یا چند فاکتور از موارد بالا را داشته باشند.
کدام سموم در رژیم سم زدایی و دیتاکس دفع می‌شوند؟
معمولا برنامه و هدف خاصی در رژیم سم زدایی برای از بین بردن برخی سموم خاص از بدن وجود ندارد. معمولا مکانیسم و کارکرد انواع مدل‌های رژیم سم زدایی نیز نامشخص است. در واقع، شواهد کمی مبنی بر از بین بردن تمام سموم از بدن توسط رژیم‌های سم‌زدایی وجود دارد. علاوه بر این، بدن معمولا از طریق کبد، مدفوع، ادرار و عرق کار پاکسازی سموم را انجام می‌دهد. کبد مواد سمی را شناسایی کرده و بعد آنها را دفع می‌کند.
با وجود این، چند ماده شیمیایی وجود دارد که ممکن است به راحتی توسط این فرآیندها حذف نشوند، از جمله آلاینده‌های آلی پایدار (POPs)، فتالات‌ها، بیسفنول A (BPA) و فلزات سنگین. این آلاینده‌ها در بافت چربی یا خون انباشته می‌شوند و ممکن است زمان بسیار طولانی حتی سال‌ها، طول بکشد تا بدن شما از وجود آنها پاکسازی شود. اما با این حال، این ترکیبات به طور کلی از محصولات تجاری حذف شده یا مصرف آنها محدود شده است.
به طور کلی، شواهد کمی برای این موضوع وجود دارد که رژیم‌های سم زدایی به حذف هر یک از این ترکیبات کمک می‌کنند.
مزایای رژیم سم زدایی و دایتاکس
انواع مدل‌های رژیم سم زدایی و دیتاکس می‌توانند مزایایی برای سلامت داشته باشند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجتناب از مصرف غذاهای حاوی فلزات سنگین و POP
- از دست دادن چربی بیش از حد
- داشتن ورزش منظم و عرق کردن
- خوردن غذاهای کامل، مغذی و سالم
- اجتناب از خوردن غذاهای فرآوری‌شده
- مصرف آب آشامیدنی و چای سبز
- کاهش استرس و در پی آن، افزایش آرامش و داشتن خواب خوب
دنبال کردن رژیم سم زدایی صرف نظر از اینکه کدام مدل را انتخاب کردید، می‌تواند برای شما مزایای بالا را به همراه داشته باشد.
این رژیم چقدر موثر است؟
بسیاری از افراد گزارش کرده‌اند که در طول و بعد از رژیم سم زدایی تمرکز و انرژی بیشتری داشتند. اما با این حال، این حس و حال ممکن است صرفا به دلیل حذف غذاهای فرآوری‌شده، الکل و سایر مواد ناسالم از رژیم غذایی باشد. علاوه بر این با مصرف میوه‌ها و سبزیجات بیشتر، ممکن است ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز خود را دریافت کنید که قبلاً دچار کمبود آنها بودید. از طرفی دیگر، افراد بسیاری نیز گزارش کرده‌اند که پس از دوره رژیم سم زدایی احساس ناخوشایندی داشتند.
تاثیر رژیم سم زدایی بر کاهش وزن
مطالعات علمی بسیار کمی در مورد چونگی اثرگذاری رژیم سم زدایی و دیتاکس بر کاهش وزن وجود دارد. بسیاری از افراد ممکن است پس از رژیم سم زدایی وزن زیادی از دست بدهند، که این معمولا به دلیل از دست دادن مایعات بدن و کربوهیدرات به جای چربی است. این در حالی است که، این میزان از دست دادن وزن ممکن است پس از پایان دوره سم زدایی از بدن به سرعت برگردد.
در مطالعه‌ای، زنان کره‌ای دارای اضافه وزن که رژیم سم زدایی لیمو داشتند مورد بررسی قرار گرفتند. این خانم‌ها در این رژیم باید مخلوطی از شربت ارگانیک افرا یا خرما و آب لیمو را به مدت هفت روز مصرف می‌کردند.
این رژیم به طور قابل توجهی وزن بدن، BMI، درصد چربی بدن، نسبت دور کمر به باسن، دور کمر، علائم التهاب، مقاومت به انسولین و سطح لپتین در خود آنها را کاهش داده است. اگر نوع رژیم سم زدایی‌ای که انتخاب می‌کنید با محدودیت شدید کالری همراه باشد، مطمئناً باعث کاهش وزن و بهبود سیستم متابولیسم بدن خواهد شد، اما بعید است که در طولانی مدت به شما در حفظ وزن کمک کند.
تاثیر رژیم سم زدایی و روزه‌داری کوتاه‌مدت بر استرس
انواع مختلف رژیم سم زدایی ممکن است تاثیری مشابه با رژیم فستینگ داشته باشند. رژیم فستینگ می‌تواند برخی علائم بیماری‌های مختلف را در برخی افراد بهبود بخشد، که از جمله آنها می‌توان به بهبود حساسیت به لپتین و انسولین اشاره کرد.
اما با این حال، این مزایا در مورد تمام مدل‌های سم زدایی و دیتاکس صدق نمی‌کند. مطالعات انجام شده بر روی برخی خانم‌ها نشان می‌دهد که هم رژیم فستینگ ۴۸ ساعته و هم یک دوره ۳ هفته‌ای کاهش مصرف کالری در رژیم سم زدایی می‌تواند روی افزایش سطح هورمون استرس اثر داشته باشد. علاوه بر این، رژیم‌های سخت می‌توانند برای بیشتر افراد استرس‌زا باشند، زیرا در تمام این رژیم‌ها باید بر وسوسه‌ها و احساس گرسنگی شدید غلبه کنند.
عوارض جانبی رژیم سم زدایی
اگر به دنبال سم زدایی هستید و دوست دارید این رژیم را در برنامه خود قرار دهید، لازم است که قبل از هر اقدامی در مورد عوارض جانبی این نوع رژیم اطلاعات کسب کنید.
محدودیت شدید کالری دریافتی
در بسیاری از مدل‌های رژیم سم زدایی و یا روزه‌داری کوتاه‌مدت، محدودیت شدید کالری دریافتی توصیه می‌شود. روزه‌داری کوتاه‌مدت و دریافت کالری محدود می‌تواند منجر به خستگی، تحریک پذیری و بوی بد دهان شود.
اما طولانی شدن مدت زمان روزه‌داری می‌تواند منجر به کمبود انرژی، ویتامین و مواد معدنی و همچنین عدم تعادل الکترولیت‌ها و حتی مرگ شود. علاوه بر این، روش‌های پاکسازی روده بزرگ که گاهی در رژیم سم زدایی توصیه می‌شوند، می‌توانند باعث کم آبی بدن، گرفتگی عضلات، نفخ، حالت تهوع و استفراغ شوند.
مصرف بیش از حد مکمل‌ها، ملین‌ها، داروهای افزایش دفع ادرار و حتی آب
در برخی مدل‌های رژیم سم زدایی این احتمال وجود دارد که دچار مصرف بیش از حد مکمل‌ها، ملین‌ها، داروهای افزایش دفع ادرار و حتی آب شوید. عدم وجود مقررات خاص و حتی نظارت بر رژیم‌های سم زدایی باعث شده که بسیاری از مواد غذایی و مکمل‌ها برای این رژیم ساخته و تولید شوند که پایه و اساس علمی ندارند.
حتی در بدترین حالت، بسیاری از مواد تشکیل‌دهنده در این خوراکی‌ها به اشتباه روی بسته‌ی آنها زده می‌شود و این می‌تواند خطر مصرف بیش از حد این مواد غذایی را افزایش دهد و این عوارض جدی و حتی کشنده خواهد داشت.
مناسب نبودن برای تمام افراد
برخی از افراد نباید بدون مشورت با پزشک، هیچ نوع رژیم سم زدایی یا کم کالری را شروع کنند. افرادی که این نوع رژیم برای آنها مناسب نیست شامل کودکان، نوجوانان، افراد مسن، کسانی که سوءتغذیه دارند، زنان باردار یا شیرده و افرادی که مشکلات قند خون مانند دیابت یا اختلالات خوردن دارند، می‌شود.
رژیم سم زدایی 7 روزه
با رژیم سم زدایی ۷ روزه می‌توانید به سالم‌خوری روی بیاورید و با کاهش مصرف قند، می‌توانید به تثبیت سطح انرژی، کاهش اشتهای بیش از حد (که مخصوصاً هنگام کاهش کالری برای کاهش وزن مفید است) و پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی و حتی برخی سرطان‌ها کمک کنید. این برنامه غذایی، مواد مغذی مورد نیاز برای سالم ماندن را تأمین می‌کند و در عین حال مصرف موادی مانند قند را محدود می‌کند که در صورت مصرف بیش از حد آنها، می‌توانید به بدن خود آسیب برسانید.
رژیم سم زدایی ۷ روزه به شما کمک می‌کند تا احساس شادابی، انرژی بالا و حال خوبی نسبت به آنچه در هر وعده‌ی غذایی دارید، داشته باشید. به علاوه، با دریافت ۱۵۰۰ کالری در روز می‌توانید بین نیم تا یک کیلو در هفته وزن کم کنید.
روز اول
صبحانه (۳۴۳ کالری)
- ۲ عدد مافین با چدار دودی و سیب زمینی
- ۱ عدد موز متوسط
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۶۲ کالری)
- ۱ عدد پرتقال متوسط
ناهار (۳۶۸ کالری)
- ۱ و ۲/۱ فنجان سوپ سبزیجات
- ۲ فنجان سبزیجات مخلوط
- ۲ قاشق غذاخوری سس پرتقال
- ۲ قاشق غذاخوری دانه کدو تنبل (پپیتاس)
- ۱ قاشق غذاخوری پنیر فتا خردشده
میان وعده بعدازظهر (۱۳۷ کالری)
- ۱/۴ فنجان هوموس
- ۱/۲ فنجان خیار خردشده
- ۱ عدد هویج متوسط خردشده
شام (۴۴۷ کالری)
- ۱ عدد سالمون سوخاری با نخود و سبزی گریل
میان وعده بعدازشام (۱۴۵ کالری)
- ۱/۲ فنجان تمشک یخ‌زده
- ۱/۲ فنجان ماست ساده
- ۲ قاشق چای‌خوری دانه چیا
مجموع روزانه: ۱۵۰۱ کالری، ۱۴۴ گرم کربوهیدرات، ۳۸ گرم فیبر، ۸۳ گرم پروتئین، ۷۲ گرم چربی، ۲۳۶۴ میلی‌گرم سدیم.
روز دوم
صبحانه (۳۲۲ کالری)
- ۱ و ۱/۳ فنجان موسلی با تمشک و ۲ قاشق چای‌خوری دانه چیا
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۱۳۹ کالری)
- ۱ عدد تخم مرغ آب‌پز سفت که با نمک و فلفل مزه‌دار شده
- ۱ عدد پرتقال متوسط
ناهار (۴۰۴ کالری)
- ۲ فنجان سوپ سبزیجات
- ۱ تکه نان تست آووکادو
میان وعده بعدازظهر (۱۴۷ کالری)
- ۲ عدد توپک انرژی با کره بادام زمینی و جو دوسر
شام (۵۱۲ کالری)
- ۲ فنجان لوبیا سیاه پخته
- ۱/۴ فنجان هوموس
- ۸ عدد کراکر گندم کامل
مجموع روزانه: ۱۵۳۴ کالری، ۲۰۷ گرم کربوهیدرات، ۵۶ گرم فیبر، ۶۲ گرم پروتئین، ۶۱ گرم چربی، ۲۳۰۷ میلی‌گرم سدیم
روز سوم
صبحانه (۳۴۳ کالری)
- ۲ عدد مافین با چدار دودی و سیب زمینی
- ۱ عدد موز متوسط
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۱۴۷ کالری)
- ۲ عدد توپک انرژی با کره بادام زمینی و جو دوسر
ناهار (۳۸۴ کالری)
- ۲ فنجان لوبیا سیاه پخته
- ۱ عدد پرتقال متوسط
میان وعده بعدازظهر (۱۱۲ کالری)
- ۱/۴ فنجان هوموس
- ۱/۲ فنجان خیار خردشده
شام (۴۵۴ کالری)
- ۲ و ۱/۲ فنجان برنج قهوه‌ای سرخ‌شده با سبزیجات
میان وعده بعدازشام (۶۴ کالری)
مجموع روزانه: ۱۵۰۳ کالری، ۱۸۱ گرم کربوهیدرات، ۴۲ گرم فیبر، ۶۳ گرم پروتئین، ۶۹ گرم چربی، ۱۵۳۹ میلی‌گرم سدیم.
روز چهارم
صبحانه (۳۲۸ کالری)
- ۱ تکه نان تست آووکادو
- ۱ عدد تخم مرغ آب‌پز سفت که با نمک و فلفل مزه‌دار شده
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۹۵ کالری)
- ۱ سیب متوسط، برش داده شده همراه با دارچین
ناهار (۳۹۴ کالری)
- 2 فنجان برنج پخته‌شده با سویا سبز یا اِدامامِه
میان وعده بعدازظهر (۲۰۸ کالری)
- ۱ عدد پرتقال متوسط
- ۲ عدد توپک انرژی با کره بادام زمینی و جو دوسر
شام (۴۹۷ کالری)
- ۱ بشقاب اسپاگتی با سس پستو آووکادو همراه با کدو و مرغ
مجموع روزانه: ۱۵۲۲ کالری، ۱۵۰ گرم کربوهیدرات، ۳۴ گرم فیبر، ۶۳ گرم پروتئین، ۸۱ گرم چربی، ۱۳۴۱ میلی‌گرم سدیم.
روز پنجم
صبحانه (۳۲۲ کالری)
- ۱ و ۱/۳ فنجان موسلی با تمشک و ۲ قاشق چای‌خوری دانه چیا
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۱۳۷ کالری)
- ۱/۴ فنجان هوموس
- ۱/۲ فنجان خیار خردشده
- ۱ عدد هویج متوسط خردشده
ناهار (۳۷۰ کالری)
- ۱ بشقاب مرغ پخته با کلم و سیب زمینی
میان وعده بعدازظهر (۱۴۷ کالری)
- ۲ عدد توپک انرژی با کره بادام زمینی و جو دوسر
شام (۵۰۹ کالری)
- ۱ بشقاب سوپ گل کلم با جعفری و پیازچه
- ۸ عدد کراکر گندم
- ۲ فنجان سبزیجات مخلوط شده با ۲ قاشق غذاخوری سس بادام هندی وگان
مجموع روزانه: ۱۴۸۳ کالری، ۱۶۰ گرم کربوهیدرات، ۳۹ گرم فیبر، ۶۳ گرم پروتئین، ۷۳ گرم چربی، ۱۴۰۷ میلی‌گرم سدیم.
روز ششم
صبحانه (۳۴۳ کالری)
- ۲ عدد مافین با چدار دودی و سیب زمینی
- ۱ عدد موز متوسط
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۱۳۹ کالری)
- ۱ عدد پرتقال متوسط
- ۱ عدد تخم مرغ آب‌پز سفت و مزه‌دارشده با کمی فلفل
ناهار (۴۰۰ کالری)
- ۴ فنجان سالاد سبزیجات
میان وعده بعدازظهر (۱۶۲ کالری)
- ۱/۲ فنجان تمشک یخ‌زده
- ۱/۲ فنجان ماست ساده
- ۲ قاشق چای‌خوری دانه چیا
شام (۴۵۰ کالری)
- ۱ و ۲/۱ فنجان سوپ سبزیجات
- ۲ فنجان سبزیجات مخلوط
- ۲ قاشق غذاخوری سس پرتقال
- ۲ قاشق غذاخوری دانه کدو تنبل (پپیتاس)
- ۱ قاشق غذاخوری پنیر فتا خردشده
مجموع روزانه: ۱۴۵۹ کالری، ۱۳۷ گرم کربوهیدرات، ۳۷ گرم فیبر، ۷۹ گرم پروتئین، ۸۰ گرم چربی، ۲۲۳۸ میلی‌گرم سدیم.
روز هفتم
صبحانه (۳۵۲ کالری)
- ۲ فنجان اسموتی تمشک-هلو-انبه
- ۱ فنجان دمنوش گیاهی
میان وعده صبح (۱۵۵ کالری)
- ۲ عدد تخم مرغ آب‌پز سفت و مزه‌دارشده با نمک و فلفل
ناهار (۳۹۳ کالری)
- ۲ بشقاب سوپ گل کلم با جعفری و پیازچه
- ۶ عدد کراکر گندم
میان وعده بعدازظهر (۱۰۹ کالری)
- ۲ قاشق غذاخوری سس بادام هندی وگان
- ۱/۲ فنجان خیار خردشده
- ۲ عدد هویج متوسط خردشده
شام (۵۰۸ کالری)
- ۱ بشقاب ماهی پخته شده با آووکادو
- ۱ فنجان سوپ کلم تند
- ۲ عدد انبه برای خوردن بعد از شام
مجموع روزانه: ۱۵۱۸ کالری، ۱۴۵ گرم کربوهیدرات، ۲۷ گرم فیبر، ۶۶ گرم پروتئین، ۷۹ گرم چربی، ۱۷۵۳ میلی‌گرم سدیم.
کلام پایانی
بدن شما اغلب در معرض مواد سمی قرار می‌گیرد. اما با این حال، بیشتر اوقات می‌تواند آنها را با کمک برخی اندام‌ها مانند کبد دفع کند. بسیاری رژیم سم زدایی را برای دفع این سموم دنبال می‌کنند، اما فواید این نوع رژیم معمولا ربطی به از بین بردن سموم ندارد و بیشتر به حذف غذاهای ناسالم مربوط می‌شود.
رویکرد درست و اصولی برای از بین بردن سموم از بدن این است که، سالم‌تر غذا بخورید و سبک زندگی خود را بهبود دهید.
